Almenningur treystir á að þær upplýsingar sem honum stendur til boða frá heilbrigðiskerfinu sé byggðar á rannsóknum sem eru settar fram af heiðarleika og leit að sannleika. Þetta ætti að vera sérstaklega mikilvægt þegar kemur að öryggi bóluefna þar sem heilbrigðir einstaklingar fá fjölda bóluefnasprauta við ungan aldur. Því miður virðast opinberar upplýsingar vera byggðar á svikum og óheiðarleika.
Nýlega hafa tvær vægast sagt sjokkerandi fréttir verið birtar í fjölmiðlum þar sem áræðanleiki rannsókna á öryggi og virkni bóluefna fær slæma útreið. Af og til rata sambærilegar fréttir í fjölmiðla en þessar tvær nýju eru svo sjokkerandi að Heilsusíðan finnur sig knúna til að koma þeim skila svo allir fái tækifæri til að kynna sér þær.
Það skal tekið fram strax hér í upphafi að tilgangur þessarar greinar er ekki til að leggja dóm á það hvort notkun bóluefna sé réttlætanleg eður ei, heldur er það eitt af meginmarkmiðum Heilsusíðunnar að gefa almenningi upplýsingar sem heilbrigðiskerfið er ekki að skila til almennings, en ætti að gera, svo að hver einstaklingur geti tekið að fullu upplýsta ákvörðun hvað er honum, og hans, fyrir bestu.
Breska bóluefnanefndin gefur út rangar upplýsingar
Samkvæmt leynilegum gögnum sem urðu nýlega gerð opinber kemur í ljós að breska heilbrigðiskerfið og nefndin sem hefur með opinberar bóluefnaráðleggingar að gera (Joint Committee on Vaccination and Immunisation (JCVI)) hafa seinustu 30 ár logið að almenningi um öryggi og virkni bóluefna.
Dr. Lucija Tomlijenovic frá University of British Columbia í Kanada hefur skrifað ýtarlega skýrslu um málefnið sem hún hefur unnið upp úr gögnunum sem náðist að opinbera í gegnum upplýsingalögin og ná frá 1983 til 2010. Í skýrslunni kemst Lucija að eftirfarandi niðurstöðu (sjá samantekt, bls. 2 í skýrslu)
1. Í stað þess að bregðast viðeigandi við og endurskoða bólusetningardagskrá þegar öryggisvandamál koma upp hjá ákveðnum bóluefnum samkvæmt þeirra eigin rannsóknum, valdi JCVI frekar eftirfarandi aðgerðir a) gerðu ekkert í því, b) skekktu, eða fjarlægðu neikvæðar upplýsingar um öryggi úr opinberum skýrslum og c) höfðu sig mikið frammi til að sannfæra almenning og yfirvöld um öryggi viðkomandi bóluefnis.
2. Umtalsverðar takmarkanir á frábendingum (contraindications) við bólusetningar með það í huga að auka tíðni bólusetninga þrátt fyrir að öryggisvandamál væru til staðar og óleyst.
3. Margsinnis bað JCVI framleiðendur bóluefna að gera ákveðnar breytingar á bóluefnaupplýsingum þegar þær voru í andstöðu við opinberar ráðleggingar JCVI um bólusetningar.
4. Síendurtekið reiddi sig á rannsóknir af vafasömum rannsóknargæðum, og á sama tíma hunsaði sjálfstæðar rannsóknir til að réttlæta eigin bóluefnaráðleggingar.
5. Síendurtekið og skipulagt gerði lítið úr áhyggjum af öryggi bóluefna og á sama tíma gerðu meira úr kostum þeirra heldur en inneign var fyrir.
6. Studdu og settu saman áætlanir til að koma nýjum bóluefnum með vafasamri virkni og öryggi inn í barnabóluefnadagskrána, með það í huga að leyfi myndu nást á endanum fyrir notkun þeirra.
7. Vísvitandi hindruðu rannsóknir á öryggi bóluefna.
8. Vísvitandi nýttu sér traust foreldra og vanþekkingu þess á bólefnum til að ýta undir vísindalega órökstudda bólusetningardagskrá sem gat sett ákveðin hóp barna í hættu á alvarlegum, langtíma taugaskemmdum.
Lucija bendir á skýrslu sinni að öll ofanverð atriði eru brot á siðareglum JCVI og jafnframt siðferðisbrot gagnvart foreldrum sem geta í kjölfarið ekki tekið upplýsta ákvörðum gagnvart börnum sínum þegar þau fá rangar upplýsingar um öryggi og virkni bóluefna.
Gögnin sýna einnig að sumir nefndarmeðlima JCVI höfðu víðtæk tengsl við lyfjaframleiðendur og að JCVI hafði samráð við lyfjaframleiðendur með þann tilgang að auka notkun bóluefna.
Í skýrslu sinni segir Dr. Lucija “JCVI hefur látlaust gert sig sekan um að leyna mikilvægum gögnum um alvarlegar aukaverkanir og frábendingar af bóluefnum gagnvart foreldrum og heilbrigðisstarfsfólki til að halda uppi tíðni bólusetninga sem þeim þótti nauðsynlegt til að viðhalda “hjarðónæmi”, sem þegar kemur að bólusetningum hefur ekki verið vísindalega sannað að virki, þrátt fyrir að það sé ráðandi hugsun.”
Lyfjafyrirtækið Merck kært fyrir að ljúga um virkni hettusóttarbóluefnis
Nú stendur sakamál yfir gegn lyfjafyrirtækinu Merck þar sem það er sakað um að falsa rannsóknir og ljúga til um virkni hettusóttarbóluefnisins sem það framleiðir, en Merck er einn stærsti framleiðandi bóluefna á heimsvísu.
Almenningur þekkir Merck sem framleiðanda gigtarlyfsins Vioxx þar sem Merck var uppvísa að hagræða og leyna niðurstöðum rannsókna sem sýndu fram á að Vioxx olli aukinni tíðni hjarta- og æðasjúkdóma sem kostaði tugi þúsunda manna lífið.
Samkvæmt Stephen Krahling og Joan Wlochowski, veirufræðingum sem unnu hjá Merck, urðu þau persónulega vitni að því að Merck var sökugt um m.a. eftirfarandi atriði:
· Merck vísvitandi hagræddi niðurstöðum rannsókna til að geta sýnt fram á 95% virkni bóluefnisins.
· Til að ná 95% virkni úr bóluefninu blönduðu vísindamenn Merck blóðprufurnar með mótefni úr dýrum til að geta sýnt fram á mótefnasvörun. Þetta var gert þrátt fyrir að það var að fullu vitað að mannfólk myndi ekki sýna fram á samsvarandi mótefnasvörun.
Tilgangur þessara svika sem hafa staðið í yfir 10 ár var til að ná einokun á þessum markaði þar sem önnur lyfjafyrirtæki gátu ekki framleitt bóluefni með eins mikla virkni.
Eins og gefur að skilja ef ofanverðar ásakanir eru réttar, sem Merck hefur staðfastlega neitað, þá hefur það alvarlegar afleiðingar í för með sér.
Í kjölfar þess að vísindamenn Merck hafa gefið sig fram þá hefur Chatom Primary Care fyrirtækið sett fram kæru gegn Merck. Í kærunni segir m.a. eftirfarandi “…í lokin eru fórnarlömbin í þessu máli þau milljónir barna sem eru bólusett með hettusóttarbóluefni sem gefur þeim ekki nægilega vörn gegn sjúkdómnum. Þrátt fyrir að þetta er sjúkdómur sem samkvæmt CDC ætti að vera búið að uppræta á þessum tímapunkti þá hefur hið gallaða bóluefni frá Merck leyft sjúkdómnum að viðhalda sér með tilheyrandi faröldrum.”
Kíghóstafaraldur í Bandaríkjunum
Árið 2010 kom upp stærsti kíghóstafaraldur í Bandaríkjunum í 50 ár. Eins og venjan er þegar barnasjúkdómafaraldar koma upp birtu fjölmiðlar greinar þar sem sökinni er skellt á óbólusetta einstaklinga og almenningur er hvattur til að bólusetja sig gagnvart sjúkdómnum. Í fararbroddi voru það lyfjafyrirtæki og samtök fjármögnuð af þeim sem ýttu áfram þessum áróðri.
Ný rannsókn sem birt var í fagblaðinu Clinical Infectious Diseases nú í mars sýndi að þessi fréttaflutningur var rangur þar sem meirihluti þeirra sem smituðust af kíghósta voru bólusettir einstaklingar. Nánar tiltekið samkvæmt rannsókninni var 81% af 18 ára og undir að fullu bólusettir, 11% höfðu einungis fengið eina sprautu og einungis 8% sem fengu kíghósta voru óbólusettir.
Samkvæmt þessari rannsókn lítur út fyrir að kíghóstabólusetningin sé að veita litla sem enga vörn gegn sjúkdómnum og reyndar bentu rannsakendur á að þeir sem eru að fullu bólusettir virðast vera líklegri til að fá sjúkdóminn en óbólusettir.
Við Íslendingar fáum kíghóstabólusetningu (pertussis) í DTP bólusetningunni okkar.
Upplýsingaskylda hins opinbera
Hver er tilgangurinn með að segja frá þessu? Til að segja að bólusetningar séu óþarfar? Nei, það er ekki tilgangurinn. Eins og sagt er í upphafi greinar þá á almenningur rétt á upplýsingum sem eru byggðar á staðreyndum en ekki af markaðssetningarátaki lyfjafyrirtækja eða áróðri opinbera stofnanna sem eru blindaðar að fá almenning til að bólusetja sig til að halda uppi bólusetningartíðni með öllum ráðum hver sem kostnaðurinn er. Það eru mannréttindi hvers einstaklings að fá réttar upplýsingar frá hinu opinbera heilbrigðiskerfi til að geta tekið upplýstar ákvarðanir með heilbrigði sitt og barna í huga. Það á ekki að vera hlutverk heilbrigðiskerfisin að réttlæta meðferðir sínar með einhliða umræðu gagnvart þeim.
Það þarf ekki að líta lengra en inn á vefsíðu Landlæknis hér á landi til að sjá að uppsetning fræðsluefnis um bólusetningar eru mjög einhliða og virðast miðast við að fá Íslendinga til að taka þátt í hinni opinberu bólusetningardagskrá. Það sér hver einstaklingur sem hefur kynnt sér báðar hliðar málsins. Dæmi um þetta má sjá á eftirfarandi setningum sem teknar eru af vefsíðu Landlæknis.
“Flestar bólusetningar geta valdið vægum aukaverkunum eins og hita, roða og þrota á stungustað, tímabundinni vanlíðan og niðurgangi.”
“Alvarlegar aukaverkanir bólusetninga eru mjög fátíðar.”
“Bólusetningar koma í veg fyrir útbreiðslu alvarlegra smitsjúkdóma.”
“Brýnt er að bólusetningar barna nái til nær allra barna í hverjum fæðingarárgangi.”
Einnig er áberandi að í hvert skipti sem skrifað er um neikvæðan þátt bólusetninga fylgir í kjölfarið löng lesning af hverju það sé mikilvægara að bólusetja sig en hætta við sökum hræðslu við aukaverkanir.
Eru bóluefni af hinu góða?
Eftir svona lestur þá hljóta flestir að spyrja sig “eru bóluefni af hinu góða?” “eru þau örugg og virka þau eins vel og sagt er?”
Hvernig á að svara þannig spurningu þegar almenningur og fagfólk getur ekki treyst áreiðanleika þeirra rannsókna sem fyrir það er borið? Hversu mikið hafa lyfjafyrirtækin haft áhrif á niðurstöður bóluefnarannsókna sér í hag til að vernda gróða sinn?
Ofanverðar fréttir, sem og fjölda annara, sýna að siðferði lyfjafyrirtæki er ekki flekklaust þegar kemur að rannsóknum og fjöldi rannsókna hefur sýnt að ef lyfjafyrirtæki borgar að fullu eða að hluta fyrir rannsóknir þá eru miklar líkur að rannsóknin falli fyrirtækinu í hag, ef rannsóknin eru sjálfstæð þá aukast líkurnar mikið að rannsóknin falli fyrirtækinu í óhag (eða réttara sagt afurðum þess, lyfjum). Sökum þessarar fylgni hefur fjöldi sérfræðinga staðhæft að rannóknir í dag, sem eru styrktar af fyrirtækjum, hafa minna með leit að sannleika að gera og meira með markaðsetningu lyfja og læknistækja að gera.
Það skal aftur tekið fram að þessi grein er ekki um hvort notkun bóluefna sé réttlætanleg heldur um réttindi almennings að fá réttar upplýsingar frá hinu opinbera heilbrigðiskerfi um öryggi og virkni bóluefna sem taka mið af báðum hliðum málsins, þ.e. kostum og göllum bóluefna.
Sem dæmi þá eru engar aukaverkanir taldar upp fyrir HPV bóluefnið inn á vefsíðu Landlæknis undir dálkinum “alvarlegar aukaverkanir” þrátt fyrir að HPV bóluefnið er eitt umdeildasta bóluefni samtímans og hefur það verið bendlað við fjölda alvarlegra aukaverkanna. Af tilkynntum aukaverkunum bóluefna hefur HPV bóluefnið eina hæstu tíðnina af aukaverkunum.
Fórnarkostnaður
Eins og svo oft vill verða þegar peningar eða markaðssetning fá að ráða ferðinni þegar kemur að öryggi neytanda er það einmitt almenningur sem verður fórnarlamb gróðrarhyggjunnar. Hvernig á almenningur að taka upplýstar ákvarðanir hvað er honum fyrir bestu ef rannsóknir og framsetning þeirra af fyrirtækjum og opinberum stofnunum sem við treystum fyrir lífi okkar eru rangar? Í heimi þar sem peningar ráða ferðinni verður víst réttindi okkar og hin sanna leit að sannleikanum hvað er okkur fyrir bestu að víkja fyrir pólítík og gróða stórfyrirtækja. Sorglegt, en satt.
Heimildir
Skýrsla Dr. Lucija Tomlijenovic í heild sinni